تند و تیز- تند تیز

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری
تو سر کسی زدن بر کسب-منت گذاشتن-به رخ کسی کشیدن
رگ خواب-نقطه ی ضعف-راه تسلط بر کسی

چفت و بست-قفل و زنجیر در یا صندوق

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)

 

رشوه گیر-رشوه خوار

بی ریخت-زشت-بد ترکیب

آخش درآمدن(از درد نالیدن)

به کرسی نشاندن حرف-سخن خود را تحمیل کردن-مقصود خود را ثابت کردن

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

بپا-مواظب باش-متوجه باش

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

 

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

حسن سینه-چاک کسی که به سر و وضع خود توجه نمی کند

 

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی

جنگ حیدری و نعمتی-جنگ میان دو تن یا دو دسته

 

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

 

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

دراز کش-افتاده-خوابیده

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

 
رو شدن دست کسی-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

خر تو خر-پر هرج و مرج-بی نظم

خر با تشدید-بسیار احمق-الاغ تمام عیار

حساب کشیدن-حساب خواستن

تراشیده شدن-لاغر شدن
رج کردن-رج بستن

جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

آسمان به ابرو پوشیدن-پنهان ساختن امر آشکار

تو سری زدن-تحمیل عقیده با دشنام و اهانت
 

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

آفتاب برِ دیوار آمدن-به پایان آمدن عمر

چین و چوروک-چین و شکن

آب شیراز(شراب)

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین

 

 

اطفال باغ-گل‌های تازه

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار
پرنده پر نزدن در جایی-جایی دور افتاده و خلوت بودن

حیوانی-نگا. حیوانکی

تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی
از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)

چراغ موشی-هر چراغی که به کمک حلبی یا چیزی مانند شیشه ی مربا به عنوان مخزن نفت و یک فتیله درست شود

بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض

خم گرفتن-فنی از کشتی

خداپسندانه-مورد پسند خدا

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن
دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن

خیز گرفتن-آماده ی حمله شدن-در نظر گرفتن مسافتی برای اطمینان از رسیدن به مقصد

حرف توی دهن کسی خشک شدن-از سخن گفتن باز ماندن

خفه خون-خفقان

تعلیمی-عصای کوچک

چشم سفیدی کردن-پر رویی کردن-گوش به حرف ندادن

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن
بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

تفنگ دار-جنگنده ی مسلح به تفنگ

دنگ و فنگ-طول و تفصیل-مقدمه چینی فراوان-تشریفات زیاد

پا به زا-حیوان یا انسانی که هنگام زایمانش نزدیک است

دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

درق دروق-درق درق

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

جهنم-کلامی که آن را به هنگام بی اهمیت دانستن چیزی می گویند

 

داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن

چشم و ابرو-زیبایی چهره

 
 

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

زیر سر داشتن-آماده شدن
در دار-دارای سرپوش

بقچه بندی-ران چاق

دهن کسی را آب انداختن-کسی را به طمع انداختن-میل شدید در کسی ایجاد کردن
دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن
این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن
برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن
ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف

آب رفتن(بی‌اعتبار شدن، کوچک شدن)
چهار چشم-عینکی-بسیار مشتاق-منتظر-مراقب

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

خروس کسی خواندن-شاد و شنگول بودن-روزگار بر وفق مراد بودن

خر بی یال و دم-احمق-نادان

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد

ازراه‌نرسیده-در همان لحظه‌ی رسیدن-به مجرد ورود

تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

پیشت-آوازی برای راندن گربه

چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان
تیر در کردن-تیراندازی کردن

به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن

چِل-خل و دیوانه

خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

 

حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن

دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

 
جُربزه-قدرت-توانایی
به اسم خود جا زدن-از آن خود وانمودن
پَخ دار-چیزی که تیزی لبه های آن گرفته شده باشد

این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح
دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن
 

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

بارک الله-آفرین خدا بر تو باد-آفرین

بید خورده-کهنه و فرسوده

تخم نابسمل لا-حرام زاده
 

اوضاع احوال(وضع و حال)

تریاکی-معتاد به تریاک

خرناس-نگا. خُرخُر

رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

تنه زدن-با تنه به کسی ضربه زدن
پات-بی آبرو-بی تربیت

دست اول-نو و تازه

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار

تریاک مال-کسی که تریاک را برای فروش لوله می کند

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

رفتن و کشک خود را ساییدن-پی کار خود رفتن و فکری به حال خود کردن

دون-برنج خوب نپخته-دانه هایی که به پرندگان می دهند

 

خرحمالی کردن-کار کردن بی اجر و مزد

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

جیک و بیک-دو روی قاپ-دوستی صمیمی

 

خمیره-سرشت-ذات

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده

دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن

 

دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول

دل دادن-دقت کردن-توجه کردن-عاشق شدن

بالینی-کلینیکی

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن

چتوَل-یک چهارم

دو به دست کسی دادن-به کسی فرصت انجام کاری دادن-به کسی بهانه دادن

جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض

 

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

چادر سر کردن-چادر پوشیدن

خرد و خاکشیر-ریز ریز و ذره ذره شده-از پا درآمده

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

 

آب شیراز-شراب

آب آتش مزاج(می سرخ)
جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی
آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)
پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن
بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

زیر جلی-پنهانی-آهسته

خَرخَری کردن-حرکات ابلهانه از خود درآوردن-خل بازی درآوردن

از این دنده به آن دنده غلتیدن(از درد یا فکر و خیال نخوابیدن)

دماغ را بالا کشیدن-اظهار نارضایتی کردن
 

افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن
درد گرفتن دل از اسهال

امان کسی را بریدن-کسی را درمانده و بیچاره کردن

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

جیز رفتن-کش رفتن-دزدیدن چیزهای کم ارزش

از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن

تنه زدن-با تنه به کسی ضربه زدن

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

صدایی برای نهیب زدن و راندن سگ

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

پشکل-سرگین حیوانات اهلی

چیلک دان-چینه دان

 

آواز کوچه‌باغی-آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

 

 

حسینقلی خانی-با هرج و مرج-بی قانون

رم دادن-رماندن-فراری دادن

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

حق و حساب-باج سبیل-رشوه

بی تفاوت-بی اعتنا

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

حرف شنو-سر به را-مطیع

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

خبر چین-سخن چین-جاسوس
تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

ارباب حجت-اهل منطق

خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

چم و خم-آداب و رسوم-فن-ناز و عشوه

زُق زدن-تیر کشیدن و درد کردن اعضای بدن

آمد کردن-رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

 

دبه کردن-دبه در آوردن

با دست و پا-آدم زرنگ

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

تلخه-تریاک-سوخته

 

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

 

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

چله نشینی-خانه نشینی

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

 

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

 

دمدمی مزاج-دمدمی

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

 

خرمن-انبوه و پرپشت
خلاص-تمام شد-مُرد

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

چسی درکن-آدم پر مدعا
پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

پی آتش آمدن-زیاد نماندن-زود برگشتن

بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

 

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

دوره گرد-غیر ثابت-دست فروش

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن
دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

بنا-قرار

 
افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن
اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

از سر کسی افتادن(عادتی را ترک کردن)

زیر و زبر گذاشتن-حرکت گذاشتن برای حروف-اِعراب

 

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

حهاز-کشتی بزرگ

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

دنبه تاو دادن برای کسی-به کسی بی اعتنایی کردن-فخر فروختن به کسی

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

توان انجام کاری را داشتن

خر-نفهم و کودن-بزرگ-زیاد
از روی معده حرف زدن(بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن)

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

 

تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است

پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

دو لا شدن-خم شدن-تعظیم کردن

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

ابوقراضه-ابوطیاره
جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

 

چاشت-صبحانه-ناشتایی

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

 

چپی-مخالف حکومت-وابسته به چپ

چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند

دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن
اختر شمردن-شب‌بیداری

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

پِخ پِخ کردن-سر بریدن در زبان کودکان

 

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی
از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن
بو گرفتن-بد بو شدن-بوی چیز دیگری را گرفتن

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

حمامی-گرمابه دار
حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

بی سیرت-بی آبرو

بی پیر-آدم بد و تربیت نشده-چیز سخت-کار دشوار

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن
اوراق-قراضه-اسقاط-ازکارافتاده
رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی
 

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

خاله خرسه-دوست نادان

آهوی خاور(آفتاب)

 

دق مرگ-دق کش

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

خودمانی-صمیمی-یکدل

بنده منزل-خانه ی من

خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

 

ادرار کوچک(شاش)

 

دلقک-شخص مسخره

بخار-توانایی-شایستگی
جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

درد گرفتن دل از اسهال

خاطر کسی را خواستن-کسی را دوست داشتن

چِل-خل و دیوانه

چتوَل-یک چهارم
پول مول-پول

تنگ هم-چسبیده به هم

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

پیش بینی کردن کار یا شخصی

زیر چاق کردن-برای آماده کردن خود تمرین کردن و مهارت یافتن

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی