بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

 

دال به دال-پشت سر هم

جر و بحث کردن-مجادله را به درازا کشاندن

بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

بریدن شیر-لخته لخته شدن شیر

پَخت-لوازم مورد نیاز زندگی

ذاق و زوق-زن و بچه-سر و صدا و نق نق بچه

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

 

چرک و خون-چرک آلوده به خون
دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن
جَستن چشم-پریدن پلک چشم

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

تو پر-دارای اطلاعات زیاد-آدم سنگین

بند کردن-محکم کردن

خم شدن-دولا شدن

خون کسی را مکیدن-مال کسی را به تزویر غارت کردن-به کسی تعدی و ستم کردن

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

دُنگی-دانگی

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

انسان بودن-شریف و درست بودن

پیزری-پوشالی-بی ارزش و بی مصرف

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده
چپ دادن-رد کردن
 

دست نماز-وضو

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

حکیم جواب کرده-یتیم

پاره آجر-شکسته ی آجر

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)
در رفتن از جا-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن
دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

بچه افتادن-سقط شدن جنین

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

از ته دل-از سر صدق و صفا

 

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

خون کردن-قتل کردن-آدم کشتن

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ
خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

دزدیده-دزدکی

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن
پرند-حرف بی هوده
رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

پلاسیده-پژمرده-چروکیده
زین و یراق کردن-برای کاری آماده شدن-رفتن به جایی

حساب حاج هادی زغالی-حساب ساختگی

خواهی نخواهی-نگا. خواه و ناخواه

ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)
دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار
زن بردن-همسر گرفتن مرد

تو زدن-حرف خود را پس گرفتن-از تصمیمی منصرف شدن

خیز-ورم-آماس
زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند
ترکیدن دل-از چیزی سخت ترسیدن

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

چو انداختن-شایعه پراکندن
چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی
خانه تکانی-پاکیزه کردن خانه و وسایل خانه به صورنی اساسی در آغاز هر سال

جهنم-کلامی که آن را به هنگام بی اهمیت دانستن چیزی می گویند

بریده بریده-منقطع-پاره پاره-گسسته

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

خشک شدن شیر کسی-به کسی که زیاد حرص می خورد و جوش می زند می گویند

 

آدم نچسب(کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند)

جایی-مستراح-توالت
پا لب گور داشتن-بسیار پیر بودن-در شرف مرگ بودن

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

بی چیز-تهی دست-فقیر

تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

 

چار طاق-به طور کامل

 

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

خط خطی-درهم-خراب-متشنج-با خطوط زیاد روی آن ناخوانا شده
دان-دانه-چینه

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

 

 

حاضر و غایب کردن-خواندن نام افراد برای تعیین حاضران و غایبان

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

پیزری-پوشالی-بی ارزش و بی مصرف

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

جار-چلچراغ-شمعدان

خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه

خوراک-مصرف یک دوره ی معین

استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)

ریزه میزه-ریزه پیزه

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن
 

آرواره‌ی کسی لق بودن(سرنگهدار نبودن، پرچانه بودن)

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

جور کردن-یکسان کردن-فراهم کردن

خرج برداشتن-پول لازم داشتن

جشن گرفتن-سور بر پا کردن

پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن
دست کردن-دست فرو بردن

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

 
پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

 

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

تک و دو-دوندگی-درماندگی
زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

پیاله فروشی-میخانه

اخم و تخم-ترش‌رویی-کج‌خلقی

چول-بیابان

خرده خرجی-خرج های اندک
دوا قرمز-پرمنگنات
رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن
بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

آهوی خاور-آفتاب
از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی

دست چین-گزیده-منتخب

دهان گیره-غذای اندکی که میان دو غذای اصلی می خورند

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

تلکه بند شدن- تلکه کردن

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

پوزه ی کسی را به خاک مالیدن-کسی را شکست دادن

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

از گرد راه رسیده(تازه‌وارد، هنوز به کار دیگری نپرداخته)
راست رو-رو به رو-مقابل
دوره گرد-غیر ثابت-دست فروش

جهود ی-هودی-مقتصد

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم
دعوا کردن-نزاع کردن-زد و خورد کردن

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار

دارایی-ثروت-وزارت خانه ای که امور مالی کشور در آن رسیدگی و برنامه ریزی می شود

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

جوش جوانی-جوشی که بر صورت یا کمر جوان ها می زند-جوش غرور

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

جنجال آفریدن-زمینه ای برای هیاهو و آشوب به وجود آوردن

آقا بالاسر(امر و نهی کننده و مراقب)

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای
پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

زیر چاق بودن-برای کاری آماده بودن-کاری را بلد بودن

 
جوش آوردن-نگا. جوش آمدن

روی دست کسی بلند شدن-کاری را به تر از کسی انجام دادن

 

بی در رو-بن بست

به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن

چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

اجباری بردن-کسی را به خدمت سربازی بردن

خروجی-جای بیرون رفتن-مالیاتی که هنگام خارج شدن از کشور به دولت می پردازند

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

خبر مرگش-خدا مرگش بدهد

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

 

چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

 
بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

ازرق(چشم زاغ)

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی
اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

آمدن(آغاز به کاری کردن)

ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده

اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)
ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

 

دوره افتادن-گرداگرد شهر گشتن-به دیدار هر کسی رفتن
ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

 

اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن

راست شدن-رو به راه شدن
آهوی شیرافکن-چشم محبوب

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان
اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

زَوال-مست مست-لول

تردستی-مهارت-شعبده بازی

زیر شلواری-زیر جامه

 

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

تیپا خوردن-رانده شدن

خون کسی کثیف شدن-به شدن خشمگین شدن

 

چپه شدن-واژگون شدن به یک سمت-برگشتن

 
چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

 

بکُش بکُش-دعوا و مرافعه جمعی تا حد کشتن

 

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن
خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

چرچر کردن-از ثروت بادآورده ای روزگار گذراندن

زیر دم سستی-انحراف اخلاقی

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

ادا اطوار-پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه
دور افتادن-نزد این و آن رفتن-با هر کسی دیدار کردن

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن
 

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

جانانه-محکم-کامل-بزرگ-شدید
باد خوردن-هوا خوردن

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

اجباری بردن-کسی را به خدمت سربازی بردن

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

حق بردن-رشوه بردن-از راه حق و حساب گرفتن-درآمدی منظم داشتن

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

از بی‌کاری مگس پراندن(بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن)

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی
خوشگل-دل پذیر-تو دل برو-زیبا
خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن

جِر زدن-دبه درآوردن-گردن نگرفتن-تقلب کردن در بازی
جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

چوب پیش کسی گذاشتن-منع کردن کسی از کاری-بازداشتن کسی از انجام کاری

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

خورد و برد-افراط و زیاده روی-ریخت و پاش-تعدی و تجاوز

بار و بنه-وسایل سفر

چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن

خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی

 

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

پُخت کردن-پختن

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

دهنی شدن-آب دهان خوردن به غذا یا چیزی

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

 

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

فال بد زدن

درینگ درینگ-صدای شکستن شیشه-صدای برخورد پیاپی چیزی به فلز یا شیشه

 

به رگ غیرت کسی بر خوردن-سخن یا عملی بر کسی ناگوار آمدن

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

خاک برداری-بردن خاک های اضافی برای آماده کردن زمین ساختمان
پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

زبان پس قفا-نوعی گل است

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

از کار در آمدن-آزموده شدن-نتیجه دادن
پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است
خال به خال-خال خال

 
اشک کوه-یاقوت-لعل

آمد کردن-رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)

دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن

خنکای صبح-سحرگاه

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن

 

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

چهار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

 

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب
از کرگی دم نداشتن خر-نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری

آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن

پی سوز-چراغ روغنی و فتیله دار
چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

 

 
خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب

 
خر و پف-نگا. خرناس
دله-ظرف حلبی

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

بد قدم-نامبارک-بد شگون

 

 

آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن
 

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

 

دهن لق-کسی که راز خود و دیگران را بازگوید
چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

جان من و جان شما-سوگند به جان من و شما

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن
خداپسندانه-مورد پسند خدا

دردسر تراشیدن-ایجاد زحمت و گرفتاری کردن