خواب و خوراک-خورد و خواب

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره
خر آوردن و باقالی بار کردن-برای جتجال و دعوایی آماده شدن

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

حَب-قرص

زرت و پرت-چرت و پرت

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن
بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده
از جلوی کسی در آمدن(در برابر کسی مقاومت کردن)
جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است
دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

دک و دهن-دک و پوز

در زدن-کوبیدن در خانه

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

ترتیب اثر دادن-به حساب آوردن-اهمیت دادن

 

راه اندازی-راه انداختن

درز کردن-فاش شدن-آشکار شدن

دیم کاری-کشاورزی دیم

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

پی جور شدن-دنبال نمودن-جستجو کردن

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

بَده کردن-کسی را بد وانمود کردن-کنفت کردن-از چشم انداختن

خوش خوشان-اندک اندک-به تدریج-کم کم

پُخی بودن-کاره ای بودن-مهم بودن

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین
ترک بیلمز-آدم نادان

الف به خاک کشیدن(خجالت کشیدن)

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است

جدا جدا-یکی یکی-جداگانه

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

 
تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد
افتاده-فروتن-متواضع

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

تریاک مال-کسی که تریاک را برای فروش لوله می کند

پیه سوز- پی سوز

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان
آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

 

زیر زانویی-رشوه ی مختصر و نهانی

تو سری خور-آدم زور شنو-خوار و زبون

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت
بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

بِر و بِر-زُل-نگاه یکریز

بد قلق-بد عادت-بد ادا

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

بند آوردن-متوقف کردن

از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

پُک-هر بار کشیدن سیگار و چپق و از این نوع

این دو کله‌دار-خورشید و ماه

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

چنار عباس علی-متلک بد

پُرکوب-حرکت سریع و پر صدا

بی معنی- بیخود

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن

ادرار کوچک-شاش

ای داد بیداد-کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

دو پا داشتن، دو پا هم قرض کردن-به چابکی گریختن

بی حال-فاقد نیروی لازم-بی حوصله-خسته

رد پا-جای پا-اثر

رو شور-سفیداب
دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

جا افتادن-سر جای خود آمدن

حساب سوخته-بدهی قدیمی

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

تپه تپه-چیزهایی که بی نظم کنار هم انباشته باشند

ارزانی(بخشیدن، دادن)

تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن

 
بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن
آدم شش‌درچهار-شخص کوچک اندام و ریزنقش

چیلک دان کسی را تکاندن-کسی را وادار با افشای رازش کردن

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

پته ی کسی را روی آب انداختن-راز کسی را فاش کردن-کسی را رسوا کردن

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

خیره-بی شرم-پر رو

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد
خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن
خط کش-وسیله ای برای زسم خط

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن
باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

 

جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک
آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد
خاله وارَس-آدم فضول

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

بی معنی- بیخود

بپا-مواظب باش-متوجه باش

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن
بار و بنه-وسایل سفر

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

 
چادر سر کردن-چادر پوشیدن

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

اُرُسی-کفش

بی خودی-بی دلیل-بی جهت

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

اَتَر زدن(فال بد زدن)

از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)

چانه انداختن-جان کندن-حرکت پیش از مرگ

رستم در حمام-درشت اندام و پهلوان نما
خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

دمامه-زن خشن-زن بی حیا و پاچه ورمالیده-آپارتی

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

 

آن سفر-آن بار-آن دفعه

 

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

خیس کردن-ادرار کردن به خود

در رفتن از جا-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن
به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

 

دماغ را بالا کشیدن-اظهار نارضایتی کردن

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو

خواهر خوانده-دوست صمیمی

پر مدعا- پر ادعا

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری
انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک

دوبل-دو برابر

خاطر جمع-مطمئن

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

آبِ دندان(حریف ساده)

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

 

چلاق-دست و پا شکسته یا بریده

پای کسی بازشدن به جایی-رفت و آمد کردن کسی به جایی

خوردنی-غذا-قابل خوردن

چرس رفتن-حشیش کشیدن

جزاندن-آزار و اذیت کردن

 
زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

اِرا(هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید)

 

باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

خاکه-خرده ی هر چیزی

 

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

جا ماندن-فراموش شدن

زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود

خجالت زده-شرم زده-شرمگین

داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن

پوشک-کهنه ی بچه

دُنگ-سهم-حصه

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

در دهان را چفت کردن-خاموش شدن-رازداری کردن

زُل-خیره

 

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

تریاک مال-کسی که تریاک را برای فروش لوله می کند

دوره-مهمانی-زمانه
چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد
خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

زیر دست-تابع-فرمان بردار

 

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

چشم و همچشمی-رقابت

چشم و ابرو-زیبایی چهره

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

چشم ِ غربال-سوراخ های غربال

خیره-بی شرم-پر رو

 

از چپ و راست-از همه سو-از همه جا

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

 

ذوق زده-بسیار خوش حال
چرخ خوردن-به دور خود چرخیدن

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن
دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن
اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی
دست پیش-گدا

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

دود چراغ-کشیدن شیره

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

آب و گِل(بر و رو، سرشت آدمی)

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

 

حق گرفتن-نگا. حق بردن
دود گرفتن-پُک زدن

 

از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)
ترکه-آدم باریک و بلند

جمع کردن-گرد آوردن

آتشِ بسته-طلا

دار-داربست قالی-چوبه ی اعدام
خرج جیب-توجیبی-خرج غیر لازم

 

بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد

 

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

چهاردیواری اختیاری-هر کس در میان چهار دیوار خانه اش آزاد است
چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

 

دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود

بادپا-تند رو-تیز تک

چاق و چله-سر حال-سر دماع-فربه-سالم و شاداب

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

جَفت-چوب بست انگور

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

 

اُریب-کجکی-یک بر-یک ور

زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

خِر-حنجره-گلو

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

پنج تن آل عبا- پنج تن

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

به کرسی نشاندن حرف-سخن خود را تحمیل کردن-مقصود خود را ثابت کردن

حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن

افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن

باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

بی اشتها-بی میل به غذا

زیر چیزی زدن-حاشا کردن-انکار کردن

در آوردن از خود-دروغ پردازی کردن

خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن

دوا قرمز-پرمنگنات

 

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن
پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن
انگشت‌پیچ(نوعی گز رقیق)

خیسیده-چیزی که آب در آن نفوذ کرده است

چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

 
بال بال زدن-بی قراری کردن-دل واپس بودن

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

خدا به سر شاهده-خدا بالای سر شاهد است

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

آدم بی‌خود-بی‌شخصیت و بی‌معنی

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

از کار در آمدن(آزموده شدن، نتیجه دادن)

آب‌زیرکاه(حیله گر، فتنه انگیز، دو رو)

بی پرده-رک و صریح-آشکار

در به دری-بی خانمانی-آوارگی
چاخان پاخان-دروغ
دهان گیره-غذای اندکی که میان دو غذای اصلی می خورند

 

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

 
زار زار-گریه ی شدید

افسرده‌بیان(بی‌هوده و بی‌مزه‌گو)

دو جین-دوازده تا

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن
 

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

زحمت کشیدن-کار کردن

بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

دون-برنج خوب نپخته-دانه هایی که به پرندگان می دهند

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن
روده گشاد کردن-سکسکه کردن

اُرُسی-کفش

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان
اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)

تب و تاب-سوز و گداز

حول و ولا-تقلا-دست و پا زنی

حسینقلی خانی-با هرج و مرج-بی قانون

اهل دود(سیگاری)

پریدن از خواب-بیدارشدن ناگهانی در اثر آوازی سخت یا خوابی آشفته

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

اجباری(خدمت سربازی)

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

پا سوخت-پا بد-بد شانس

دست بده داشتن-بخشنده بودن

تک روی-عمل بدون توجه به جمع
تیک تیک لرزی-دن به شدت لرزیدن

زبان مو درآوردن-بسیار گفتن و نتیجه نگرفتن

چرکو-آدم کثیف

خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری

استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)

 
اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

دمرو-کسی که دمر خوابیده
خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن
ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن
چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

از پا ننشستن-سماجت ورزیدن-از کوشش دست نکشیدن
 

چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری
خام عقلی-حماقت-دیوانگی

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو
از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

برده خورده-ملاحظه-پروا

 

خر در چمن-آوای ناهنجار-هرج و مرج

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

اطفال باغ-گل‌های تازه
چو-شایعه
زود باش !-شتاب کن! عجله کن!