تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال
از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

جان من و جان شما-سوگند به جان من و شما

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

دوره گرد-غیر ثابت-دست فروش

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

 

رگ ترکی-تعصب نژادی

اختر در پیراهن کردن-بی قرار کردن

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

اشک کوه(یاقوت، لعل)

از پشت کوه آمدن-بی‌خبر از آداب و رسوم بودن-دهاتی بودن

زینه-پله

دزدی گرگی-دله دزدی

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

 

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن

 
 

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

درد گرفتن دل از اسهال

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

تپه ماهور-زمین ناهموار

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست

رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

رضا شدن-راضی شدن
پس افتاده-بچه ی کسی
از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

دو به هم زن-دو به هم انداز

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

جاگرم کردن-در جایی ماندن

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

 

از خشت افتادن-بدنیا آمدن

حلال و حرام کردن-پای بند نبودن به دستورات شرعی
با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

حمله-بیماری غش-صرع
آلامد-باب روز-به‌رسم معمول

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

 
ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن
راه مکه-کهکشان

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

آینه‌ی بخت-آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

به تور زدن- به تور انداختن

رد کردن-برگردانیدن-پس دادن-رفوزه کردن-از سر باز کردن-پنهانی دادن-پنهانی عبور دادن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

خودفروشی-فاحشگی-خیانت
دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

 

 
خوش مشرب-خوش معاشرت-اهل گفت و گو

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن
چوب به مرده زدن-از پا افتاده ای را آزار دادن-موضوع کهنه ای را تازه کردن

خش و خش-نگا. خش خش

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

چاخان پاخان-دروغ

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است
آفتاب خوردن-سختی کشیدن
تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود
پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

 

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن
آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

اختر شمردن(شب‌بیداری)

خدا گرفتن-به عذاب خدا گرفتار شدن-بدبخت شدن

از دست کسی در رفتن-کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن

 

دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن

آدم مقوایی-بی‌اراده-کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند
رایانه-کامپیوتر

زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه

 

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه
حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

 

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

اخ و تف کردن(آب دهان بیرون افکندن)

آیۀ یاس خواندن-هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن
حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن
اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

پاچین-دامن زنانه

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

خر زور-نیرومند-پرزور

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

دروغ شاخ دار-دروغ بزرگ

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن
از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

جمع و جور-منظم و مرتب

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

 

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

چپیدن-به زور جا گرفتن

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن
پاک-به کلی-یکسره

جان جانی-صمیمی-یکدل

 

به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

تفنگ در کردن-تیراندازی با تفنگ
آسمان با زمین دوختن(داشتن کمال مهارت در تیراندازی)

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

آدم بی‌خود-بی‌شخصیت و بی‌معنی
تپه گذاشتن-بول کردن
دانه کردن-دانه های میوه ای را جدا کردن-پراکنده کردن
اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا

تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را
توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن
باب-مرسوم-معمول

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن

 

به هر حال-در هر حال-در هر صورت

زن و بچه دار-کسی که زن و فرزند دارد

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن
چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن
پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد
حبه کردن-دانه دانه کردن

 

اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

 

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن
خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

داو-نوبت بازی

از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

چین دادن-تابدار و شکن دار کردن

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)
آمادگی و شوق بسیار برای کاری داشتن

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم

 

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

چو-شایعه

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

 

اردک‌پرانی-از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

زار-نا به سامان-خراب-بد
تحفه ی نطنز-چیز نفیس و با ارزش

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

دست از پا خطا نکردن-هیچ کار اشتباهی نکردن-تکان نخوردن

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت
دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

 

دستِ چپ-سمت چپ

خدا به همراه-خدا خافظ

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

بوی حلوای کسی آمدن-قطعی شدن مرگ کسی

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

دهن-واحد آواز خواندن

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن
دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

ریق افتادن-ریغ افتادن

حرز جواد با خود کردن-همیشه با خود داشتن

تل و بل-جا به جا کردن-بالا و پایین کردن

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن
حبه کردن-دانه دانه کردن

خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن
به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

 

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

آمدیم (و) . . .(فرض کنیم که)

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش
پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

از زور پسی-از روی ناچاری-اجبارن

آب آتش زده(اشک)
از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)
بار گردن کسی گذاشتن-کاری را به زور و اصرار به عهده ی کسی گذاشتن
از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)
به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

جایی که عرب نی انداخت-جایی پرت که در آن جا خبری از کسی نمی آید
این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

باد کردن-به فروش نرفتن-کسی را به کاری سخت برانگیختن
از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن
آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

چوب پیش کسی گذاشتن-منع کردن کسی از کاری-بازداشتن کسی از انجام کاری

زبان گز-چیز تند و تیز

بی طرف-کسی که در دسته بندی گروهی شرکت و دخالت ندارد

دم به خمره زدن-باده گساری کردن-شراب خوردن

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن
آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)
خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح
درب و داغان شدن

پرچ کردن-فرو بردن میخ در چیزی و کوبیدن و پهن کردن سر آن

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

چین چینی-پر چین

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)
افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

دست و بال کسی تنگ بودن-تنگدست بودن-فقیر بودن

دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم

بستری-خوابیده در بستر-بیمار

الکی-بی‌هوده-بی‌خود-دروغکی

روغنی-آلوده به روغن

آهوی خاور(آفتاب)

درآمد-عایدی

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)

خِر-حنجره-گلو

زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

جاشو-باربر
بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن
زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن
دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه

ددر رفتن-بیرون رفتن

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

 

خوب شدن-شفا یافتن-تندرست گشتن

 
به پیش-فرمان نظامی برای حرکت سپاهیان به جلو

 

روزه ی گنجشک-روزه ی کله گنجشکی

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

دو پا-انسان

دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

دست نگاه داشتن-توقف کردن در انجام کار-معطل شدن و منتظر ماندن

باد توی گلو انداختن- باد به غبغب انداختن

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

 

چشم زاغ-بی شرم

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

چلو چو انداز-شایعه پخش کن

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن
خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

آدم-نوکر

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

زهره ترک شدن-زهره آب شدن
تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

 

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

چراغ الله-نگا. چراغ

از بن ناخن(ذخیره، بندگی، اطاعت)

دیپلم-مدرک پایانی دبیرستان-گواهی نامه-تصدیق

چاق کردن دنده-به دنده گذاشتن اتوموبیل

چشمک-ایما و اشاره به چشم

چوب خوردن-تنبیه شدن

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن
دو بامبی-دو دستی-با دو دست

پُرکوب-حرکت سریع و پر صدا

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

خشک و خالی-مختصر و ناچیز

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

انگشت در سوراخ مار کردن-دانسته خود را هلاک کردن

خالی بند-چاخان-دروغ گو

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن
پنبه از گوش در آوردن-از غفلت در آمدن-هوشیار شدن

احتیاطی(نجس، ناپاک)

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

پاره شدن بند دل-بسیار ترسیدن

پیش کردن-راندن به جلو

 

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

دبه در پای شتر انداختن-در میان مردم فتنه انگیزی کردن

 

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

 

خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن

خانم-زن بدکاره-هرزه

 

آماده‌باش(حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر)

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن