چاچولی-زبان بازی-حقه بازی

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

پرت افتادن-دور و تنها افتادن

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض

جَغُل مغل-شکمبه-سیرابی
پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی
روخوانی-از روی کتاب و نوشته خواندن

تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

 

 

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین
رشوه گیر-رشوه خوار

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

خوش آمدگویی-به تازه وارد “خوش آمدی” گفتن-مجازن: تملق و چاپلوسی

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب
خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

حق نشناس-نا سپاس

پدر سوختگی-بد سرشتی-زرنگی-رندی

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

جِر-اوقات تلخی-لج
دوره کردن-درسی را دوباره و سه باره خواندن-حلقه زدن به دور چیزی یا کسی

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

خرده فرمایش داشتن-دستورهای بی جا دادن

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره

تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی
پر و بال-امکان-فرصت

چینی بند-چینی بند زن

آفتابگیر-جایی که آفتاب بر آن بتابد-سایبان-چتر آفتابی

چشم باباقوری-نابینا-کور

خجالت دادن-کسی را شرمسار کردن

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

آخر و عاقبت-نتیجه‌ی خوب

دو زاری کسی افتادن-به اشارات و کنایات پی بردن

ژوکر-آدم همه فن حریف

آب به آسیاب کسی ریختن(با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن)
بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

راست و ریس-موانع و معایب

دست فرمان-مهارت در رانندگی

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

پاک-به کلی-یکسره

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

تنگاب آمدن-به جان آمدن
خاکروبه ای-سپور-آشغالی
انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)
جِر خوردن-پاره شدن

دست شستن از چیزی-از چیزی دست کشیدن-از داشتن چیزی ناامید شدن

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

چنگک-قلاب آهنی نوک تیز

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

چیلک دان-چینه دان

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

 

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن
حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار
باد گلو زدن-آروغ زدن
چَکی-وزن نکرده-یک جا

زینه-پله

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز
روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

دلسوز-غمخوار

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

جاهل-جوان-نادان

بار گردن کسی گذاشتن-کاری را به زور و اصرار به عهده ی کسی گذاشتن

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی
تنبل خان-تن پرور

بستن-یخ ردن-منجمد شدن-منعقد شدن-سفت شدن-ریختن بیش از اندازه-هدف قرار دادن

دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن

حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

بچه افتادن-سقط شدن جنین

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

جا در جا-فورن-جا به جا
آتشِ بسته(طلا)
آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)

آجرپاره-جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری
در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

چاشت یک بنگی-خوردنی کم با پول اندک

دور دست-جایی دور

چهار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

رج کردن-رج بستن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

خر گردن-گردن کلفت-بی عار

پُر پشت-انبوه-بسیار روییده

 

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

در به دری-بی خانمانی-آوارگی
خم شدن-دولا شدن

حمله گرفتن-غش کردن

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

پوست پلنگ پوشیدن-سخت به دشمنی برخاستن

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد

دق مرگ-دق کش
ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

آدم شش‌درچهار-شخص کوچک اندام و ریزنقش

تاب بازی-بازی کردن با تاب

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

چپو کردن-چاپیدن-غارت کردن
آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)
چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن

خرده کاری-کار جزیی

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه

زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

 

الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

 

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

چرند اندر چرند-پرت و پلا

بنا گذاشتن-قرار گذاشتن

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

بغداد آباد-شکم سیر

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

دُرافشانی کردن-مشتی یاوه به هم بافتن

جوراجور-دارای انواع گوناگون

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت
چروک-چین و شکن

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

چشه ؟-او را چه شده ؟
دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

 

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

خدا به رد-در پناه خدا
حِجله-گنبد مانندی که همراه با آیینه های ریز و گوی های صیقلی بر گور افراد جوانمرگ شده می گذارند

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

خستگی در کردن-استراحت کردن

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

چوب آخر را زدن-پایان کاری را اعلام کردن-مانند در حراج

 

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

چهار طاقی-فضای سقف دار و بدون در

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

 

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

دَرَ ک-در کوچک-برای نشان دادن بی اعتنایی نسبت به رویدادی بد به کار می رود

بی سیم-دستگاهی که بدون سیم کار می کند

تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

حساب سرانگشتی-حساب ساده و روشن

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار
دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

 

 

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن

آب نمک زدن-با شیرین زبانی گفتن

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد

دزدی گرگی-دله دزدی

پینه-وصله-پوست سخت شده

تخته پاک کن-چیزی که با آن تخته سیاه را در کلاس پاک می کنند

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن

باد دادن-تلف کردن-در برابر باد قرار دادن

زنانه-ویژه ی زنان

خاله جان آقا-یکی از چهار زن کلثوم ننه
چله نشستن-بیرون نیامدن از خانه-خانه نشین شدن

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

چیز فهم-عاقل و فهمیده

بد ریخت-بد شکل-بد هیکل-بد قواره

خَرخَری کردن-حرکات ابلهانه از خود درآوردن-خل بازی درآوردن
به جا آوردن-شناختن

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

 

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

دلگشاد-بیرون آمده از غم و اندوه

خوش غیرت-در زبان لوطیان گاه نشانه ی اعجاب و گاه دشنامی است به جای بی غیرت

خارشک-مردم آزار-سادیست

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

از ران خود کباب خوردن(با سختی چیزی به‌ دست آوردن)

جا خوردن-یکه خوردن-تعجب زیاد کردن-غافلگیر شدن

پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن

ازخودراضی(متکبر، خود پسند)

دل فرو ریختن-سخت وحشت کردن-بسیار ترسیدن

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

داشتن-مشغول بودن

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

پیچ دادن-چیزی را پیچاندن-به گردش در آوردن

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

دزدی گرگی-دله دزدی

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن
پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند
جای سوزن انداختن نبودن-پر بودن-بسیار شلوغ بودن

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی

چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن

 

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

بیسار-فلان

زمین ماندن-معطل و معوق ماندن-باقی ماندن و انجام نگرفتن کاری

تَشَر-پرخاش-عتاب-سرزنش آمیخته با فریاد

 

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

ژلاتین-ماده ای لزج و چسبنده که آن را از گلیسیرین و قند و آب و آمونیاک می سازند

جوجه فکلی-تازه کار و نا آزموده

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن
انکر منکر-بسیار زشت و بدترکیب

 

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

 

دلقک بازی-مسخره بازی

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

 

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

پس نشستن-عقب نشینی کردن

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد
ازرق شامی-اخمو-ترشرو

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

دوا خور-معتاد به الکل

 

 

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

بردن از رو- از رو بردن

اجاق کسی کور بودن(نازا بودن، بی فرزند بودن)

خرکار-پرکار

حواس پرتی-پریشان حواسی-فراموش کاری

خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا
چس فیل-ذرت بو داده-نقل پیرزن
خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

 

خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

آه در بساط نداشتن(سخت بی‌چیز بودن، بیچاره و بینوا بودن)
زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

حمامی-گرمابه دار
تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

خِر-حنجره-گلو

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند
خر کسی را نعل کردن-رشوه دادن-سبیل کسی را چرب کردن-راضی کردن

اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن

اجل معلق-مرگ ناگهانی

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

دست نماز-وضو

ارزانی-بخشیدن-دادن
به دست و پا افتادن-به تلاش و تقلای زیاد افتادن

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

چله گرفتن-نگا. چله داری کردن
بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

زیاده روی کردن-اسراف کردن-افراط کردن

چاووش-کسی که به هنگام رفتن زایر به زیارت اشعار مناسب می خواند

داشتن-مشغول بودن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

 

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن
از زبان افتادن(لال شدن)

پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

 

 

از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)

اُرد کسی را خواندن-به حرف کسی گوش کردن-اهمیت دادن

از کسی حساب بردن(از کسی ترس داشتن)

حدس زدن-پنداشتن-گمان کردن

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

بست زدن-کشیدن یک بست تریاک

 

از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن

 

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

 

حُقه-زرنگ و ناقلا

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

آشنا روشنا(دوست آشنا)
در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

حساب بالا آوردن-بدهکار شدن
بختک-کابوسی به شکل هیکل که در خواب بر سینه ی شخص نشسته و مانع تنفس آزاد او می شود

 
آب در هاون کوفتن(کار بی‌هوده کردن)

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

آب و تاب-تکلف-لفت و لعاب-تفصیل
 

حال و بار-وضع زندگی

 

 

 
بُرد-قدرت پرتاب-پیروزی بر حریف

پوست پیازی-نازک و بی دوام

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی
تقاص گرفتن-انتقام گرفتن
ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

امن و امان(بدون بیم و هراس)

 
زهرمار سلطان-ترش رو-اخمو
 

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

خشت مالیدن-چاخان کردن-لاف زدن

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

 

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

ته کشیدن-تمام شدن-به آخر رسیدن

جِر خوردن-پاره شدن

حساب کار را داشتن-متوجه موضوع بودن-جوانب کار را در نظر داشتن

آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد

چوچوله باز-زنباره-دوست دار زنان بدکاره

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

تُخس-ناقلا-شیطان-شرور

چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند

جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

 

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل