جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن

چلاق-دست و پا شکسته یا بریده

چشم زهره-ترس
دادستانی-دادخواهی-کار دادستان

از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

 

زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

 

اله و بله(چنین و چنان)

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

 
خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

 
باب-مرسوم-معمول

جفت گیری کردن-جماع کردن حیوانات
تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص
 

دَم ریز-پشت سر هم-پیاپی-متوالی

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

این جور که بویش می‌آید-چنان که از ظواهر امر پیدا است-از فرار معلوم
پکاندن-ترکاندن

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد
آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)
از سفیدی ماست تا سیاهی زغال-همه و همه چیز
از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

 

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن

 
به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

آب از آب تکان نخوردن(رخ ندادن جنجال و هیاهو، آرام ماندن اوضاع)

پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن
آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن
روی دایره ریختن-روی داریه ریختن
جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت
پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

 

 
بد خلق-کسی که مدام عصبانی است و غر می زند
خواهی نخواهی-نگا. خواه و ناخواه

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

تعلیمی-عصای کوچک
بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

 

درمانگاه-جای درمان بیمار

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند
دل پُر داشتن-کینه و دلخوری دیرینه داشتن

روده دراز-پر حرف-وراج

بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن
خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد
جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز
بچه ی-اهل ِ
پات-بی آبرو-بی تربیت

 

دنبه تاو دادن برای کسی-به کسی بی اعتنایی کردن-فخر فروختن به کسی

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن

پکر شدن-کسل و عصبانی شدن

چپ دادن-رد کردن

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

رو به رو شدن-برخورد کردن-ملاقات کردن-مواجهه شدن
خیط کردن-نگا. خیت کردن
الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)

خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته
حلال کردن-از تقصیر کسی گذشتن-طلبی را به کسی بخشیدن

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

 
تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار
خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس
دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند
پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

 

دست به کیسه شدن-آماده ی پرداخت پول شدن

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

 

بغل زدن-زیر بازو گرفتن

پابوسی-زیارت

 

 
پوز زدن-دهان زدن

چغل خوری-سخن چینی

حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

از زبان افتادن-لال شدن

دوبلور-دوبله کننده

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

جوش خوردن معامله-انجام شدن معامله-منعقد شدن قرارداد

دوا درمان-مداوا-معالجه

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

تازه وارد-کسی که تازه وارد شده است

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش
آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

 

تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن
تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

به خرج کسی نرفتن-بر کسی تاثیر نکردن-بر کسی موثر واقع نشدن

دارایی-ثروت-وزارت خانه ای که امور مالی کشور در آن رسیدگی و برنامه ریزی می شود
زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)
تر و فرز-چست و چابک

ته گرفتن-سوختن غذا

رشوه گرفتن-رشوه خواری

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

بگو مگو-جر و بحث-مشاجره

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

بی خیال بودن-اهمیت ندادن-نگران نبودن

د ِ-پس-آخر

آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

پامال شدن-از بین رفتن

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

 

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

چشم زخم زدن-چشم زدن-آسیب رساندن

آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن

 

به حساب-مثلا-یعنی

 

زیر قول خود ردن-به گفته ی خود عمل نکردن-عهد خود را شکستن

ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود

آب نخوردن(درنگ نکردن)

چشم ِ غربال-سوراخ های غربال

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

داغان شدن-از هم پاشیدن-متفرق شدن

ریش تپه-پر ریش-دارای ریش انبوه

اوراق(قراضه، اسقاط، ازکارافتاده)

چندر غاز-پول بسیار کم

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

داش مشدی-لوطی محل-آن که غرور جوانی دارد

 
 

 

جار و جنجال-داد و فریاد-نزاع و کشمکش
بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای
چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب
پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

دو پا-انسان

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن
دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند
تُپ تُپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان

دس دس کردن-دست زدن-طول دادن-وقت گذراندن

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

خرده قرض-بدهی اندک

 

چادر دَران کردن-از رفتن زن مهمان جلوگیری کردن

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

دَرَ ک رفتن-برای مردن کسی می گویند که از او تنفر دارند
آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!
خود را به ناخوشی زدن-تمارض کردن
دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

حجله بستن-به پا کردن و آراستن حجله

رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن

 

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

 

 

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند
آتشی-تندخو-زودخشم

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

بالا کشیدن-مال کسی را به ناحق خوردن

این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

جیره بندی-سهم بندی
 

چاک و بست نداشتن دهان-دهان لغ بودن-رازدار نبودن

خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه

چین چین-پر از چین
خبرکش-سخن چین

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

دل دادن-دقت کردن-توجه کردن-عاشق شدن

دست به جیب-بخشنده-خرج کن

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

ریشو-دارای ریش بلند

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

 

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن

چوب آخر را زدن-پایان کاری را اعلام کردن-مانند در حراج

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

 
ریختگی-ریزش

بازرسی-بررسی و کنترل
دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

تلق و تولوق-صدای ناهنجار

اُرُسی-کفش

روده دراز-پر حرف-وراج
آتشِ بسته(طلا)
دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا
زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

 

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

چشمه-نوع-قسم

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن
رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن

باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

 

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

 
تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

 

دهنی شدن-آب دهان خوردن به غذا یا چیزی

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

 

پدر در آوردن-سخت انتقام گرفتن-گوشمالی دادن

خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق

انسان-آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی

 

پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

جیغ و ویغ-داد و فریاد

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

خر و پف-نگا. خرناس

 

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

حق دادن-تایید کردن

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

رضا شدن-راضی شدن

 
خیط کشیدن-خط کشیدن
آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

بازرس-مامور بررسی و کنترل

چراغ پریموس-چراغ تلمبه ای-نوعی اجاق نفتی

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

چو-شایعه
جنب و جوش-فعالیت-کوشش و تقلا

درمانگاه-جای درمان بیمار

از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک
دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان

 

فال بد زدن

باب-مرسوم-معمول

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

چلو چو انداز-شایعه پخش کن

حساب سازی-خرج تراشی-تقلب در حساب داری

اِرا(هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید)

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند
چای دیشلمه-چای تلخ که با قند یا خرما و مانند این ها بنوشند

بیا و ببین-تماشایی-بسیار جالب-قابل توجه
آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)
بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

بی بخار-بی خاصیت-بی عرضه-ناتوان

آویزان کسی شدن-طفیلی کسی شدن

تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

تخته بند شدن-زمین گیر شدن-ناتوان از حرکت اعضای بدن شدن

خالی بند-چاخان-دروغ گو

در چاه افتادن-فریب خوردن

 
حمله-بیماری غش-صرع
دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)
 

بیخ خِر-بیخ گلو

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

تنبان درآر-بی حیا-دریده

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

رفتگار-رفتنی-مردنی

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق
تن خواه گردان-پول نقدی که در موقع لزوم خرج هرینه های فوری می شود

دل دادن-دقت کردن-توجه کردن-عاشق شدن

چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد

از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک

چار راه-محل تقاطع دو راه

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

 

پشت به کوه اُحد بودن-پشت گرمی داشتن

تنگ گذاشتن-زیر فشار قرار دادن

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

اوضاع کسی را بی‌ریخت کردن-زندگی کسی را آشفته کردن-کاسه کوزه‌ی کسی را به‌هم ریختن

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن
از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)
خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

 

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه

اتیکت-برچسب-آداب و رسوم-قاعده

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن

 

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

ذِله شدن-ذله آمدن

بی قابلیت-بی ارزش-اندک-مختصر

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

ترش کردن-عصبانی شدن

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

خنک-بی مزه-بی نمک-نچسب

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

 

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

 

بند را آب دادن-فرصتی را از دست دادن-خود را لو دادن-رسوایی به بار آوردن

د ِ-حرفی برای بیان مداومت

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

 

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن
آمدن(آغاز به کاری کردن)
 

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن
 

 

جریحه دار-زخمی-دل شکسته-رنجیده

چنگک شدن-چنگ شدن

چروک-چین و شکن

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

 

دست یکی داشتن-همدست شدن-متحد شدن

تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن
پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند